محمد احصایی
استاد محمد احصایی
سید محمد احصایی زاده ی هشتم تیر سال ۱۳۱۸ درقزوین است.وی از هنرمندان معاصر در عرصه خوشنویسی، گرافیک و نقاشی است. [۱] او فارغ التحصیل دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران است و سا ل ها در همین دانشکده و دانشکده هنر دانشگاه الزهرا تدریس کرده‌است.
احصایی بیش از ۵۰ سال است که در حوزه خوشنویسی، نقاشی و گرافیک فعالیت می‌کند. اویکی از پایه‌گذاران نقاشیخط دردوره ی معاصر ایران است و با مجموعه نقاشیخط‍‌های خود اعتباری جهانی یافتهازندگی
محمد احصایی متولد سال ۱۳۱۸ فارغ التحصیل دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران است [۳] و کارش را به صورت حرفه‌ای با مجله جوانان جمعیت شیر و خورشید پیشین آغاز کرد و بعد جذب سازمان کتاب‌های درسی شد و آنجا به صفحه‌بندی و سپس سرپرستی آتلیه گرافیک مشغول می‌شود و پس از مدتی با عنوان کارشناس کتاب‌های هنر سال سوم کارش را پی می‌گیرد. تجربه‌هایی که در ادامه همکاری او با بنیاد هنری پارس و همراهی او با کسانی چون مرتضی ممیز و آیدین آغداشلو و علی اصغر معصومی و بسیاری دیگر قرار می‌گیرد باعث می‌شود که او به عنوان یک نقاش و خوشنویس به هنر گرافیک بیشتر نزدیک شود. چنانکه حالا و همه حضور او را در عرصه طراحی گرافیک و به ویژه حروف نگاری و بازی زیبایی شناسانه با حروف ایرانی و اسلامی بیشتر حس می‌کنند تا در عرصه‌های دیگری چون نقاشی. به دلیل همین تجربه دامنه‌دار او در گرافیک در راه اندازی رشته گرافیک در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران سهمی اساسی به عهده اوست. [۴]
محمد احصایی را بنیانگذار نقاشیخط در ایران می‌دانند چرا که او اولین کسی بود که از حروف به عنوان وسیله‌ای برای بیان استفاده کرد.[۵] او که خوشنویسی توانا بود خود را از نقاشان سقاخانه به «سنت» و آنگاه «خط» و از همه مهم تر «خوشنویسی» نزدیک تر می‌دانست و دلیل آن را وفاداری به سنت‌های خوشنویسی و اتصال به شکل واقعی حروف می‌شمردو رویکردش حرکت از خوشنویسی به سوی نقاشی بود و به استفاده از عناصر و آرایه‌های بصری و مفهومی نقاشی در خوشنویسی‌هایش می‌پرداخت. کاری که این هنرمند چند سال بعد از نقاشان سقاخانه انجام داده بود و ابتدا با مخالفت و سپس با سیلی از تقلید خوشنویسان روبرو شده بود.[۴] همچنین او در کار نقاشیخط و ارائه و توسعه آن بیش از دیگران پایمردی کرده و تاکنون همچنان در عرصه‌های داخلی و بین‌المللی خوش درخشیده‌است.
احصایی از سال ۵۴ شروع به کشیدن تابلوهایی کرد که عمدتا با کلمه «الله» یا آیه «لااله الاالله» شکل می‌گیرد و به گفته خودش نوعی ذکر تصویری «الله» و نمودی از عرفان و تصوف اسلامی است. او تاکنون چند نوبت به این کارها، که به نام کارهای الله معروف است، پرداخته و در آخرین دستاورد رنگ را به کلی از میان برداشته تا در بی‌رنگی و بی‌اختیاری سفید روی سفید و سیاه با سیاه که هر دو تجلی از نور هستند طرحی نو در انداخته باشد. این شکل از کار او به «الفبای ازلی» نیز شهرت یافته‌است.[۶]
از دیگر آثار شاخص او می‌توان به طراحی نشانه‌نوشته یا لوگوی‌های بنیاد نهج‌البلاغه، فرهنگسرای نیاوران، فرهنگستان هنر و سازمان کتاب‌های درسی و همچمین لوگوی بسیاری از روزنامه‌های اخیر اشاره کرد. محمد احصایی در ده‌ها نمایشگاه انفرادی و گروهی قبل و بعد از انقلاب در ایران و کشورهای دیگر شرکت داشته که ازجمله می‌توان به شرکت در نمایشگاه سالانه بال سوئیس اشاره کرد.
کار احصایی در عرصه طراحی گرافیک نمودی خوشنویسانه دارد و از پوستر گرفته تا نشانه‌نوشته‌های او، همه ابتدا در حروف و بازی‌های ساختاری و سنجیده با ترکیب حروف خلاصه می‌شود و در نهایت نقشی گرافیکی ایفا می‌کند. به سبب آمیختن سنت با نوآوری مخاطبین ارتباط مطلوبی با آثار او پیدا می‌کنند و شاید این نکته‌ایست که باعث شده همواره چه درسال‌های قبل و چه بعد از انقلاب از کارهای او مورد توجه مخافل هنری قرار گیرد. این اقبال همچنان ادامه دارد و درحال حاضر و به صورت همزمان هم موزه هنرهای معاصر وهم فرهنگستان هنر به او و آثارش توجه نشان می‌دهند. به طوری که تقریباً در تمام نمایشگاه‌های تجسمی این دو مرکز، تابلویی از او به چشم می‌خورد. [۴]
افزون بر اقبال رسمی، احصایی در عرصهٔ فروش آثار هنری در داخل و خارج کشور نیز رکورد دار بوده‌است. در سال ۱۳۸۵ گران‌ترین اثر نقاشیخط حراج کریستیز دبی متعلق به او با نام «اسماء‌الله» بود. این اثر با قیمتی بیش از ۱۰۰هزار دلار به فروش رسید. در سال ۱۳۸۶ اثری از احصایی در حراج حضور نداشت.[۷] اما در این سال دو اثر از او در نمایشگاه بزرگ سال گروه هفت نگاه به قیمت ۲۰ و ۱۵ میلیون تومان فروش رفت.[۸] در مزایده شب دوم آبان ۱۳۸۶، یک تابلو خط از این هنرمند در حراجی سادبیز لندن به مبلغ ۸۸ هزار پوند (بیش از ۲۱۷ هزار دلار) به فروش رفت که رسانه‌های بین‌المللی به‌طور گسترده‌ای آن‌را بازتاب دادند. این اثر بالاترین نرخ اشیاء حراجی این نگارخانه را به خود اختصاص داد و این اولین بار است که تابلو خطی یک هنر مند معاصر ایرانی به چنین مبلغی گزافی فروخته شده‌است.[۹][۱۰]
محمد احصایی آثار ارزشمندی در نقش برجسته دارد. در این بخش از فعالیت هنری نیز عنصر اصلی کارهای هنرمند هم چنان خوشنویسی و بازی خلاقانه با حروف است. معروفترین ومحبوبترین آنها نقش برجستهٔ تالار اجتماعات دانشکده الهیات دانشگاه تهران است که در سال ۱۳۵۶ آن را اجرا کرده‌است. اثری عظیم که در قالب حروف و بازی با حرکت و ترکیب کلمات به بازنمایی حسی شعر عطار در منطق‌الطیر و فراز و فرود سیمرغ پرداخته‌است. اثر دیگری که احصایی در قالب نقش برجسته آفریده نمای سفارت ایران در ابوظبی است که آنجا نحوه آفرینش هنری به کلی با تالار دانشکده الهیات در تهران فرق دارد و حروف تک‌رنگ بر زمینه‌ای به‌ظاهر کهنه و هندسی وانتزاعی آمده‌اند. حروفی که هنر خوشنویسی ما را درخطوطی چون ثلث و محقق، هم رخداد و مشترک با اعراب می‌کند و علاقه آنها را نیز بر می‌انگیزد. [۴]
برخی فعالیت‌ها، مشاغل و تشویق‌ها
- ۱۳۳۷ -۱۳۵۷ عضویت رسمی وزارت فرهنگ بعداٌ وزارت آموزش و پرورش
- ۱۳۳۹-۱۳۴۴ همکاری با مؤسسه پارس و گردونه
- ۱۳۴۱-۱۳۴۴ خوشنویس و مدیر گرافیک سازمان جوانان جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران
- ۱۳۴۱ تجربه‌های «کاربردی خط» و نخستین تجربه‌ها برای ابداع سبک «نقاشیخط»
- ۱۳۴۳-۱۳۵۳ گرافیست، خوشنویس، مولف، کارشناس هنری و ویرایستار سازمان کتاب‌های درسی (نقاش کتاب‌های درسی دبستان و دوره سه ساله راهنمایی و کتاب هنر - قسمت خط و خوشنویسی)
- ۱۳۴۵-۱۳۷۷ شرکت در مجامع فرهنگی – هنری نمایشگاه‌های فردی و جمعی در ایران و در سال ۱۳۵۱ به عنوان نخسین نقاشی برگزیده سال و چند نوبت به عنوان برگزیده در ایران و یکبار در فرانسه.
- ۱۳۴۹-۱۳۷۷ سفرهای متعدد به کشورهای آسیایی، اروپایی و آمریکایی برای مطالعه و تحصیل و شرکت در مجامع هنری و نمایشگاه‌های جمعی و فردی.
- ۱۳۴۹ آغاز تحقیق و کار در مؤسسه طراحی حروف و کارهای تایپوگرافی در موسسه تکنی پروسس نیویورک
- ۱۳۵۰ آغاز تدریس در رشته گرافیک در دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه تهران و آموزش گرافیسم خط برای نخستین بار
- ۱۳۵۱ نقاش برگزیده نمایشگاه وزارت فرهنگ و هنر
- ۱۳۵۴-۱۳۵۷ اجرای چهارصد و پنجاه متر مربع سفال نقش برجسته «نقاشیخط» به سفارش دانشگاه تهران برای دانشکده الهیات و معارف اسلامی – تهران
- ۱۳۵۵ دریافت جایزه اول نمایشگاه کانی سورمر
- ۱۳۵۷ تا کنون عضو رسمی هیئت علمی دانشگاه تهران
- ۱۳۵۹-۱۳۶۱ نگارش پنج قطعه کتیبه به خط محقق برای مسجد الغدیر تهران، نگارش و سفالگری نقش برجسته کتیبه ایران ورودی موزه ملی ایران، سفارش اجرای ۲۳۰ متر مربع کار سفال نقش برجسته برای سفارتخانه ایران در کشورهای امارات متحده عربی در ابوظبی.
- ۱۳۶۴-۱۳۶۶ عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در بخش هنر و شرکت در برنامه ریزی دروس خط و گرافیک در شورای عالی انقلاب فرهنگی
- ۱۳۶۴-۱۳۶۷ دو دوره عضو شورای عالی انجمن خوشنویسان ایران و شورای عالی تعیین شایستگی استادی
- ۱۳۶۷ عضو شورای عالی هنرهای تجسمی کشور
- ۱۳۷۵ عضو هیئت امنای انجمن خوشنویسان ایران
- ۱۳۷۶ عضو هیئت موسس انجمن هنرمندان نقاشی ایران
- ۱۳۷۷-۱۳۷۹ عضو شورای عالی انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران
- ۱۳۸۰-۱۳۸۶ شرکت در اغلب فعالیت‌های موزه هنرهای معاصر به عنوان عضو هیئت مشاوران هنری، عضو انتخاب آثار و هیأت داوری‌های متعدد و داوری در بینال‌های نقاشی، گرافیک و جشنواره‌های نقاشی و خوشنویسی جهان اسلام
- ۱۳۸۲ عضو کمیته متخصص خبره جهت ارزشیابی هنرمندان خوشنویس
- ۱۳۸۳ تاکنون عضو افتخاری انجمن هنرمندان نقاش
- ۱۳۸۳ تاکنون مشاور عالی انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران
- ۱۳۸۳ عضویت پیوسته فرهنگستان هنر
- ۱۳۸۳ عضو برگزیده خطاط ـ گرافیست چهره‌های ماندگار از سوی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران
- ۱۳۸۳-۱۳۸۴ عضو شورای ارزشیابی هنرمندان نقاشی ـ گرافیک در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
- ۱۳۸۳-۱۳۸۴ عضو کمیته نهایی شورای ارزشیابی هنرمندان خوشنویس کشور
- ۱۳۸۴ دریافت نشان درجه یکم ملی فرهنگ وهنر از رئیس جمهور بنا به تصویب هیئت وزیران
پانویس
- ↑ سالنامه جاودانه های ایران
- ↑ سپهری، مهرداد. حراج آثار هنرمندان معاصر ایرانی در لندن، وب‌گاه رادیوفردا
- ↑ وب‌گاه ققنوس
- ↑ ۴٫۰۴٫۱۴٫۲۴٫۳ محمد شمخانی Iran Art Critic
- ↑ محمداحصایی خوشنویس و پیشگام هنر نقاشیخط، مجله کیهان فرهنگی، مرداد ۱۳۶۵ شماره ۲۹ ص ۴۸
- ↑ روزنامه آسیا
- ↑ رادیوزمانه
- ↑ وب‌گاه آفتاب
- ↑ همشهری‌آن‌لاین
- ↑ سپهری، مهرداد. حراج آثار هنرمندان معاصر ایرانی در لندن، وب‌گاه رادیوفردا
